Gorfodi cau siop fêps ym Mhort Talbot
Cymeradwyodd Barnwr Rhanbarth yn Llys Ynadon Abertawe gau Vape Land yn Commercial Road, Tai-bach, dan Adran 80 o Ddeddf Ymddygiad Gwrthgymdeithasol, Troseddu a Phlismona 2014.
Canfuwyd fod y fangre’n gwerthu tybaco a sigaréts ffug ac anghyfreithlon (heb dalu treth) yn ogystal â fêps anghyfreithlon a gor-fawr ar sawl achlysur ers mis Mehefin y llynedd.
Rhoddodd Uwch Swyddog Ymchwiliadau o Dîm Safonau Masnach y cyngor hanes cryno Vape Land i’r Barnwr Rhanbarth, gan esbonio fod pwrcasiad prawf o dybaco rholio â llaw Amber Leaf wedi’i wneud ar 12 Mehefin 2024 gan gydweithwyr fel rhan o ymgyrch genedlaethol – cadarnhaodd deiliaid y nod masnach yn ddiweddarach ei fod yn ffug.
Ym mis Awst 2024, cynhaliodd Heddlu De Cymru a Swyddogion Gorfodi Cyngor Castell-nedd Port Talbot archwiliad yn Vape Land a arweiniodd at feddiannu fêps, tybaco dail a sigaréts.
Dywedwyd ymhellach wrth y Barnwr Rhanbarth fod mwy o gwynion wedi’u derbyn ynghylch gwerthu fêps untro, sigaréts a thybaco nad oedden nhw’n cydymffurfio, ynghyd â gwerthu fêps i bobl dan 18 oed.
O ganlyniad, digwyddodd cyrch pellach gyda Heddlu De Cymru ym mis Ebrill eleni pan feddiannwyd fêps, sigaréts a thybaco dail. Canfuwyd fod pob un o’r fêps untro a gymerwyd yn cynnwys llawer gormod o’r hylif a ganiateir i nwyddau o’r fath.
Cytunodd y Barnwr Rhanbarth i ddyfarnu’r gorchymyn cau mewn gwrandawiad ar 12 Mehefin 2025, ar ôl clywed gan y swyddog archwilio mai barn y cyngor oedd na fyddai’r niwsans yn dod i ben oni bai fod y siop yn cael ei chau.
Clywodd y llys nad oedd modd olrhain y person sydd wedi bod yn lesio’r siop ers mis Ebrill 2024 i gynnal cyfweliad.
Daeth hi’n anghyfreithlon gwerthu a chyflenwi fêps untro (tafladwy) ledled y DU ar 1 Mehefin 2025. Mae’r gwaharddiad hwn yn berthnasol i bob busnes, ar lein ac mewn siopau, waeth a yw’r fêps yn cynnwys nicotin ai peidio.
Y rhesymeg y tu ôl i’r gwaharddiad yw mynd i’r afael ag effaith amgylcheddol fêps untro, sy’n aml yn cael eu taflu’n anghywir ac sy’n cynnwys sylweddau niweidiol. Mae’r gwaharddiad hefyd yn gobeithio gwarchod plant a phobl ifanc, am fod fêps untro’n cael eu gweld yn apelgar gan fêpwyr dan oedran.
Yn aml, bydd fêps untro anghyfreithlon, fel y rhai a ganfuwyd yn Vape Land, yn dod mewn pecynnau a blasau lliwgar sy’n apelio at blant. Gall oblygiadau iechyd meddwl ar blant hawdd creu argraff arnynt fod yn hirdymor a difrifol dros ben.
Dywedodd Uwch Swyddog Ymchwiliadau Cyngor CNPT wrth y Barnwr Rhanbarth: “Roedd y busnes oedd yn masnachu o’r fangre hon yn gweithredu â difaterwch hollol wynebgaled at y canlyniadau y byddai’r plant yn eu dioddef oherwydd defnyddio’r fêps hyn.”
Dywedodd Aelod Cabinet Cyngor Castell-nedd Port Talbot dros Natur, Twristiaeth a Llesiant, y Cynghorydd Cen Phillips: “Hoffwn longyfarch ein Swyddogion Safonau Masnach am lwyddo i gael y gorchymyn cau hwn, a hoffwn annog unrhyw un sy’n becso am eu cymuned ac iechyd eu plant i riportio unrhyw wybodaeth sydd ganddynt am werthu tybaco neu fêps yn anghyfreithlon.”